حق انتفاع در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی آن در فقه شافعی

چکیده: یکی از مسائل حقوق موضوعه¬ی ایران و مذاهب اسلامی و ازجمله فقه شافعی حق انتفاع می باشد. این پایان نامه مسائل مرتبط با مسأله¬ی حق انتفاع را مورد بررسی قرارداده وزوایای آن راتحقیق نموده است وتوضیح اینکه حق انتفاع حقی است که به موجب آن شخص می تواندازمالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.اصل حق انتفاع ودر همین راستا کلیّت عمری و رقبی و سکنی مورد قبول همه¬ی فقها وحقوقدانان ایران وفقهای شافعی است. ولی در جزئیات اختلاف نظر است. ودر بحث وقف تقریبا متفق القول هستند.تعریف ذکرشده در مورد حق انتفاع، حق انتفاع عام وخاص را در بر می گیرد که حق انتفاع در معنای مذکورشامل عمری، رقبی، سکنی،حبس مطلق، حبس موبد وانتفاع از مباحات می باشد.حق انتفاع بادیگر نهادهای مشابه حقوقیمانند مالکیت منافع، حق ارتفاق، اجاره، اذن انتفاع، عاریه، تفاوت وشباهتهایی دارد.مالک ومنتفع هریک حدود واختیاراتی دارند. و شروط بین آن دودر حدود و اختیارات و وظایف آنها اثر گذار است.منتفع بنا بر نظر اکثر فقهای امامیه حق انتفاع خود را می تواند به دیگر ی واگذار کند مگر اینکه شرط مباشرت شده باشد.ومنتفع ضمن اینکه از مال مورد انتفاع بهره مند می شود مسوول حفاظت از عین است ودر صورت تعدی وتفریط وایجاد خسارت، مسوول خسارت وارده است. در فقه امامیه منتفع در برخی موارد مالک منافع نیست وصاحب عین نیز نمی گردد. ولی در فقه شافعی منتفع مالک عین می گردد.درعین حال مالک می تواند هرگونه تصرفی در ملک خود بنماید به شرطی که منافاتی باحق انتفاع نداشته ویا برای منتفع در بهره برداری ازمورد انتفاع ایجاد مزاحمتی ننماید. مثلاً آنرا بفروشد یا به اجاره دهد. وعلل و اسبابی هستند که موجب زوال حق انتفاع می گردند؛مانند تلف مال موضوع، انقضاء مدت، حق انتفاع برای معدوم به تبع موجود و به وجود نیامدن آنها، رجوع مالک در حبس مطلق؛ یعنی به معنای به پایان رسیدن حق انتفاع با فوت مالک ویارجوع وی. با به پایان رسیدن حق انتفاع، برگشت مال موضوع حق انتفاع به مالک است.